Hơn một năm qua, lực lượng công an xuất hiện dày đặc trên truyền thông, từ thủ tục giấy tờ, chuyển đổi số, hạ tầng dữ liệu cho đến các nền tảng định danh. Và giờ đây, một lớp mới lại được đưa vào: điểm số.
Dự thảo nghị quyết về phát triển “công dân số” gây chú ý bởi ý tưởng chấm điểm người dân dựa trên mức độ tham gia VNeID, rồi xếp hạng và gắn kèm các ưu đãi như giảm thuế, phí, lệ phí. Nghe qua có vẻ khuyến khích, nhưng bản chất của việc “xếp hạng” luôn tạo ra phân tầng: ai tham gia nhiều sẽ được lợi, ai không theo sẽ thiệt.
Đáng nói hơn, phần tờ trình đi kèm mở ra một bức tranh rộng hơn nhiều: VNeID không dừng ở định danh, mà hướng tới thành một “siêu ứng dụng” tích hợp ví điện tử quốc gia, chữ ký số cá nhân, kho dữ liệu cá nhân, email “chính thức” cho mỗi công dân, thậm chí cả một nền tảng mạng xã hội. Một công cụ tiện ích, nếu được vận hành minh bạch, có thể giúp giảm thủ tục và tiết kiệm thời gian. Nhưng nếu bị lạm dụng, nó cũng có thể trở thành chiếc khóa siết chặt mọi hành vi đời sống.
Vấn đề không nằm ở chuyện “tiện hay không tiện”. Trước khi khen chê, xã hội cần trả lời một câu hỏi căn bản: Bộ Công an có quyền chấm điểm và xếp hạng công dân theo cách này không? Nếu quyền lực được mở rộng mà thiếu cơ chế giám sát, thì điểm số không còn là khuyến khích — mà có thể trở thành công cụ kiểm soát.
Thu Phương – Thoibao.de
